Straffen of belonen?

Straffen werkt beter dan een bonus

Kun je een werknemer beter straffen of belonen om goed gedrag te stimuleren? Ailko van der Veen promoveert dinsdag 28 februari aan de Universiteit van Amsterdam op dit onderwerp met zijn proefschrift Inducing good behavior.

Wat heeft u onderzocht?
'In mijn proefschrift heb ik vier situaties onderzocht waarin een meerdere bepaald gedrag - goed of slecht gedrag- wil bevorderen door middel van straffen en beloningen. In een van de situaties ging het om de verhouding tussen werkgever en werknemer. De werkgever wil bepaald gedrag stimuleren en de vraag was hier of het effectiever is om te straffen of te belonen.
De aanleiding van ons experiment is de discussie die gaande is in de psychologie, dat belonen effectiever is dan straffen. Verschillende onderzoeken naar dieren en kinderen tonen dat aan. Er zijn ook onderzoeken die laten zien dat de afdelingen waarbij de baas veel beloont, bijvoorbeeld door het uitdelen van bonussen, het beter doen dan de afdelingen waarbij er veel wordt gestraft. De vooronderstelling is vaak dat belonen leidt tot beter werken, maar de opzet van de onderzoeken valt nog wel eens in twijfel te trekken: is het zo dat die mensen op die afdeling beter werken omdát ze een bonus krijgen, of krijgen ze die bonus omdat die afdeling gewoon beter is? Wij hebben dit onderzocht in een laboratorium en zo kun je veel oorzaak en gevolg veel beter scheiden.'

Welke conclusies kon u trekken uit het onderzoek?
'We hebben het inspectiespel gebruikt, een bestaand experiment waarin een inspecteur (de werkgever) al dan niet kan besluiten om de geïnspecteerde (de werknemer) te controleren of hij aan het werk is. De geïnspecteerde kan in zijn geval besluiten om wel of niet aan het werk te gaan. De werkgever kan bij inspectie vervolgens zelf besluiten of hij de werknemer vervolgens bestraft of beloont. Dit experiment hebben we in meerder vormen uitgevoerd.
We zagen dat het in de experimenten waarin er óf beloond, óf gestraft werd, het niet uitmaakte hoe hard de werknemers werkten. In beide gevallen werkten ze harder dan in het experiment waarin er een systeem was waarin beloond én gestraft kon worden. In dat geval beloonden de bazen vaker dan dat ze straften. Voor de werkgever is het in dit geval natuurlijk efficiënter om alleen een straf uit te delen, want in dat experiment was er minder inspectie nodig. Als je kunt besparen op camera's ophangen of inspecteurs instellen, scheelt dat natuurlijk geld. En ze bespaarden natuurlijk op bonussen.'

Wat betekent dit in de praktijk voor werkgevers?
'Bedrijven en aandeelhouders werken natuurlijk zo veel mogelijk kostenbesparend. Die zouden er op aan kunnen dringen dat een organisatie zo wordt ingericht dat er alleen maar gestraft kan worden, dan werken de werknemers net zo hard, en scheelt het inspectiekosten. Maar een werknemer ziet zich natuurlijk liever een bonus toekomen dan dat hij een boete krijgt of bestraft wordt. Nóg liever dat hij alleen maar beloond wordt. Het bevordert de sfeer natuurlijk niet in het bedrijf, en het kan de relatie tussen werkgever en werknemer op scherp zetten.'

Is dat haalbaar: alleen maar straffen uitdelen en nooit eens een bonus?
'Dat is de vraag. De praktijk zal waarschijnlijk beter uitpakken voor de werknemer. Managers straffen nou eenmaal minder graag dan dat ze belonen. Ik heb twintig jaar bij ANB Amro gewerkt, en mijn ervaring met managers is dat ze als het maar enigszins kan, conflicten zo veel mogelijk vermijden. Gegeven bonussen krijgen al snel een structureler karakter, ook al waren ze eigenlijk maar eenmalig.
Een andere opvallende conclusie in het onderzoek was dat we alle deelnemers vroegen -zowel de proefpersonen die de werkgevers als die de werknemer speelden -of ze het passender vonden om te belonen of te straffen. Gemiddeld waren de werkgevers én de werknemers het ermee eens dat belonen passender was. Van de werknemers hadden we dat verwacht, maar van de werkgevers juist niet. Voor hen kosten beloningen alleen maar. Maar belonen is nou eenmaal beter uit te voeren dan straffen, bovendien wordt het breed sociaal gedragen.'

Klik hier voor de Bron


Wat zou beter zijn? Straffen of belonen? Naar onderzoek schijnt het antwoord straffen te zijn. Toch zie je dat de werkgevers ook liever belonen. Negatief doen tegen iemand is moeilijker dan positief zijn. Straffen geeft vaak een negatieve sfeer en de werksfeer kan hier onder lijden. Momenteel is het crisis maar als de arbeidsmarkt groot is denk ik dat medewerkers snel een andere baan zoeken als ze merken welke straffen er op staan.


Wat vinden jullie?